Pictor in fabula

Absoluta opera ita solitum fuisse tenui atramento illinere, vt idipsum repercursum claritates oculorum excitaret, custodiret autem a puluere, et sordibus, ad manum demum intuenti appareret : ratione videlicet magna, ne colorum varietas oculorum offenderet aciem, veluti per lapidem specularem intuentibus e longinquo ; et ea res nimis floridis coloribus austeritatem oculis daret. [[4:suite : Apelle tétrachromie]]

Tamen Amphioni de dispositione : Asclepiodoro de mensuris, hoc est quanto quid a quo distare videbatur, petere officium. [[4:suite : Apelle atramentum]]

[[2:Apelles quater picturæ solitus colorem inducere, et quare.]] Quin et memorat Plinius picturæ consueuisse quater colorem inducere subsidio iniuriæ, et vetustatis, vt decedente superiore, inferior succederet, et ars ipsa (inquit) minui non posset, et videretur iunior ac longius a veritate discedere : itaque innatum arti fuisse quod intelligeretur.

[[1:Plin. li. 35.]] [[2:Pictura quomodo inuenta]] Plinius toto pene libro 35 hoc ipsum alia ratione est persecutus. Nam cum picturam primum inuentam tradidisset hominis vmbra circumducta, deinde ostendisset vmbram fuisse coloribus inductam, ac post modum linearum sine coloribus, addidit, omnes qui volunt eminentias videri, candicantia faciunt, coloreque condiunt nigro, magna prorsus in æquo extantia ostendentes, et in confracto solida omnia.

Pline a soutenu la même chose dans presque tout le livre XXXV, mais avec d’autres arguments : après avoir dit que la peinture fut d’abord découverte en suivant le contour de l’ombre d’un homme, et avoir montré que la peinture fut une ombre recouverte de couleurs, et même faite seulement de lignes sans couleurs, il ajoute : tous ceux qui veulent qu’on voie les parties en relief, les peignent blanchissantes, et ils atténuent les autres avec du noir, présentant les grands objets au premier plan comme proéminents, et tous les corps solides comme réduits en miettes.

[[2:Pictura sine arithmetica et geometria, imperfecta est.]] At et Eupompus, quoniam omnibus litteris fuerat eruditus (præcipue arithmeticæ et geometriæ) summus in hac arte euasit, ac sine iis eam perfici non posse ostendit, is autem fuit qui picturam antea bipartitam in duo genera helladicum et asiaticum, diuisit in tria, ionicum, sicyonium, atticum.

Sane vero cum pictura vtatur optica ratiocinatione, manu, atque coloribus, ab optica rationes sumit, quibus consideret, quomodo quæ longius absunt, minora appareant, quæ supra, distantia ; sublata in altum, quæ infra oculorum fallant ; vmbras vero, recessus, lucem, radios perpendit.

[[2:Graphidis necessitas.]] Quoniam vero pictura vtitur manu, factum est, vt qui celebres in hac arte fuerunt, necessitatem graphidis considerantes, quam optime, et quidem pueros tantum ingenuos, diagraphicen in buxo edocerent ; perpetuo enim interdicto fuerat cautum, ne tantam artem seruitia docerentur.

[[2:Parrhasius pictor symmetriam picturæ dedit.]] nam et Parrhasius antiquus pictor Ephesi natus magnam consecutus est laudem, quod primus symmetriam picturæ dederit, primus argutias vultus, elegantiam capilli, venustatem oris confessione artificum (vt inquit Plinius) in lineis extremis palmam adeptus. [[2:Quid in pictura difficillimum]] Hæc enim in pictura summa subtilitas, corpora enim pingere, et media rerum, est quidem magni operis, sed in quo multi gloriam tulerint : extrema corporum facere, et desinentis picturæ modum includere, rarum in successu artis inuenitur. Ambire enim debet se extremitas ipsa, et sic desinere, vt promittat alia post se, ostendatque etiam, quæ occultat.

[[8:voir aussi Timanthe]] Notat item Plinius fæcundum quendam artificem, sed quo nemo insolentius, et arrogantius sit vsus gloria artis, ea occasione monens, [[2:Modestia pictorem decet.]] quantopere artificem quemque eximium deceat modestia : prudentiam autem ejus narrat qui patris vultum velaverit, quem dignum non poterat ostendere.

[[2:Philosophia moralis pictori necessaria.]] Ex omni autem philosophia, sed præcipue ex morali, præsidium pictori accersendum est, cum animum pingere, ac sensus omnes exprimere, et perturbationes atque alias animi affectiones summam picturæ conciliet laudem. Nam hunc varium, iracundum, iustum, inconstantem, eundem execrabilem, clementem, dulcem, misericordem, excelsum, gloriosum, humilem, ferocem, fugacem non nisi ingenii est, quique id consequi possit, de quo ait Horat.

Omne tulit punctum, qui miscuit vtile dulci.

Duos certe Homeri versus Euphranori ad pingendum Iouem, Phidiæ ad sculpendum præbuisse archetypon constat.

[[1 :Plin. lib. 35. cap. 9]] Id vero effici posse ex eo nos doceri, quod a Timanthe Zeuxis tempore factum est. Eius enim erat Iphigenia oratorum celebrata, qua stante ad aras peritura, cum mæstos pinxisset omnes, et tristitiæ omnem imaginem consumpsisset, patris vultum velauit, quem digne non poterat ostendere : itaque omnibus eius operibus intelligebatur plus, quam in is fuerat pictum. Quod ipsum poeta quoque planius attigit, inquiens.

Format enim natura prius nos intus ad omnem

Fortunatum habitum : iuuat, aut impellit ad iram :

Aut ad humum mœrore graui deducit, et angit :

Post effert animi motus interprete lingua.

Si dicentis erunt fortunis absona dicta,

Romani tollent equites, peditesque cachinnum.